Osoby, które uważnie śledzą mój blog zapewne wiedzą o tym, że Sąd Najwyższy zajmie się dezubekizacją. Pisałam o tym już jakiś czas temu. W tym wpisie:

Dezubekizacja – na pytania prawne odpowie powiększony skład Sądu Najwyższego

Uchwała Sądu Najwyższego zapadła w dniu 16 września 2020 roku i ma sygnaturę III UZP 1/20​.

Dlaczego uchwała Sądu Najwyższego jest taka ważna?

Zacznę od wyjaśnienia, że Sąd Najwyższy nie oceniał czy przepisy ustawy dezubekizacyjnej są zgodne z konstytucją (nad tym od lat głowi się Trybunał Konstytucyjny).

Sąd Najwyższy zajął się jednym aspektem, a mianowicie badał jak powinna być oceniana „służba na rzecz państwa totalitarnego”. Ustawa bowiem nie zawiera definicji państwa totalitarnego, a co za tym idzie brak w niej także definicji służby na rzecz państwa totalitarnego.

Wątpliwość jak należy interpretować przepisy miał Sąd Apelacyjny w Białymstoku i to on rozpatrując sprawę z odwołania byłego mundurowego zadał pytanie Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów podjął następującą uchwałę:

Kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 2020 r., poz. 723) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Uzasadnienie pisemne uchwały nie jest jeszcze znane,na razie musi nam wystarczyć ustne uzasadnienie.

Sąd wskazał, że o służbie na rzecz totalitarnego państwa można mówić w ujęciu szerokim, to znaczy, że do utraty uprawnień emerytalnych wystarczy sama służba w określonej formacji.

Definicję państwa totalitarnego można także rozpatrywać w ujęciu wąskim, co oznacza utratę świadczenia w przypadku gdy były mundurowy w trakcie służby naruszał podstawowe prawa i wolności innych osób, zwłaszcza osób walczących o niepodległość, suwerenność, i o wolną Polskę.

W ocenie Sądu Najwyższego w składzie rozpoznającym przedstawione zagadnienie prawne, tylko to ostatnie rozumienie ustawy jest akceptowalne.

Co to oznacza dla byłych mundurowych, którzy złożyli odwołania od decyzji do sądu?

Po ogłoszeniu uchwały zadzwoniło do mnie kilku klientów z zapytaniem co to oznacza w ich sprawach, i czy teraz sądy zaczną t sprawy rozpatrywać.

1. Przede wszystkim uchwała daje jasną wskazówkę Sądom Okręgowym, które rozstrzygają w I instancji sprawy dezubekizacyjne oraz Sądom Apelacyjnym. Zgodnie z uchwałą każdy sąd ma badać sprawę byłego funkcjonariusza odwołującego się od decyzji ZER MSWiA czy BESW indywidualnie i oceniać, czy w okresie w którym pełnił „służbę na rzecz państwa totalitarnego” dopuścił się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka.
2. To powinno oznaczać, że sprawy powinny toczyć się szybciej. Sama mam nadzieję, że teraz Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń społecznych przystąpi wreszcie do merytorycznego rozpatrywania tysięcy spraw.
3. Odwołujący nie muszą w związku z uchwałą Sądu Najwyższego nic pisać do sądu, który prowadzi ich sprawę. Ale jeżeli chce – to oczywiście może.
4. Uchwała nie oznacza, że każdy odwołujący się od decyzji w sprawie obniżenia emerytury lub renty mundurowej teraz wygra swoją sprawę.
5. Nie oznacza też, że wszyscy którzy służyli w Służbie Bezpieczeństwa swoje sprawy przegrają. Zgodnie z uchwałą SN sąd będzie badał indywidualnie każdą sprawę. Zatem Odwołujący powinni się przygotować na pytania o służbę i jej przebieg, jej charakter itp.

Słyszałam też historię niewiarygodną. Klient mi powiedział, że wyczytał, iż szanse na skuteczne odwołanie (i zmianę decyzji przez Sąd) mają wyłącznie Ci mundurowi, którzy wnieśli swoje odwołania wyłącznie w terminie 30 dni od daty wejścia w życie ustawy dezubekizacyjnej.

Oczywiście jest to nieprawda. Termin na wniesienie odwołania dla każdego odwołującego biegnie osobno i indywidualnie.

Wystarczy powiedzieć, że mimo upływu ponad 3 lat ZER nadal wydaje decyzje o obniżeniu świadczeń.

Podsumowanie

Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie interpretacji definicji „służby na rzecz państwa totalitarnego” daje możliwość sądom prowadzącym tego typu sprawy dokonania indywidualnej oceny służby każdego byłego mundurowego.